Mijają trzy lata od wejścia w życie programu „500 plus”. Ministerstwo rodziny i polityki społecznej przedstawiło jego dotychczasowe podsumowanie. W specjalnym komunikacie resort przypomina o projekcie rozszerzenia programu.
Dotychczasowe efekty działania programu
Po 3 latach działania programu „Rodzina 500+” w dotychczasowej formie można stwierdzić, że dobrze spełnia on swoją rolę. Współczynnik dzietności wzrósł z 1,29 w 2015 r. do 1,45 w roku 2017 – to najwięcej od 1997 r. Co warto podkreślić, w Polsce od wielu lat spada liczba kobiet w wieku rozrodczym. Mimo to w 2018 r. urodziło się w Polsce więcej dzieci, niż prognozował Główny Urząd Statystyczny. GUS zakładał, że w 2018 r. urodzi się 360,2 tys. dzieci, a dzisiaj wiemy już, że urodziło się ich 387,9 tys.
Poprawiła się też sytuacja materialna polskich rodzin. W latach 2015-2017 ubóstwo skrajne dzieci obniżyło się o niemal połowę, z poziomu 9,0 proc. do 4,7 proc. Wśród rodzin wielodzietnych ubóstwo zmniejszyło się z poziomu 12,2 proc. do 6,4 proc., zaś wśród samotnych rodziców o ponad połowę z 6,5 proc. do 2,5 proc. Szczególnie istotne zmiany zaobserwowano na wsi, gdzie ubóstwo skrajne samotnych rodziców obniżyło się z poziomu 12,1 proc. do 0,7 proc.. Zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wśród dzieci w Polsce spadało najszybciej spośród wszystkich krajów Unii Europejskiej.
500 zł na każde dziecko – to największa zmiana w programie „Rodzina 500+” zapowiedziana w Nowej Piątce PiS. Ale niejedyna.
Pieniądze wypłacane będą też na dzieci umieszczone w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, wprowadzony zostanie szczególny 3-miesięczny termin na składanie wniosków w przypadku wniosków o świadczenie na nowonarodzone dzieci, a także rozwiązanie pozwalające na przyznanie z zachowaniem ciągłości świadczenia w przypadku śmierci rodzica.
Program „Rodzina 500+” to pierwsze po 1989 r. kompleksowe narzędzie wsparcia rodzin w Polsce. Za diametralną zmianą postrzegania polityki rodzinnej państwa stoją oczywiście zwiększone wydatki na rzecz polskich rodzin. W 2015 r. łączne wydatki z budżetu państwa na rzecz polskich rodzin wyniosły 1,78 proc. Produktu Krajowego Brutto. W 2017 r. było to już 3,11 proc. PKB. Oznacza to wzrost o 75 proc.
Od momentu uruchomienia programu „Rodzina 500+” kosztował on blisko 68 mld zł. Z programu korzysta dzisiaj 3,6 mln dzieci, czyli 52 proc. wszystkich dzieci do lat 18 (stan na koniec grudnia lutego 2019 r.). W praktyce jest to 6 tys. zł rocznie na dziecko.
„Chcę powtórzyć to, o czym mówię od samego początku, kiedy program 'Rodzina 500+’ był jeszcze w sferze planów – nie możemy patrzeć na te wydatki tylko z perspektywy kosztów. Rodzina to inwestycja. Dzisiaj obserwując wzrost liczby urodzeń, ogromny spadek ubóstwa i zagrożenia ubóstwem, a także poprawę jakości życia polskich rodzin, możemy ocenić, że był to bardzo dobry pomysł. Co więcej, dobra kondycja budżetu państwa i większe wpływy do budżetu umożliwiają nam rozszerzenie programu na każde dziecko. Bardzo mnie to cieszy – mówi minister Elżbieta Rafalska.
Nowe otwarcie
Od 1 lipca 2019 r. świadczenie „Rodzina 500+” będzie przysługiwało na każde dziecko do 18. roku życia – bez kryterium dochodowego. To największa zmiana w programie zapowiedziana w tzw. Nowej Piątce PiS. Z szacunków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że wsparcie trafi łącznie do 6,8 mln dzieci.
Wśród nich będą teraz także wszystkie dzieci przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. „Chcemy, by dodatkowe środki z programu 'Rodzina 500+’ przeznaczane były na rozwój zainteresowań wychowanków, zajęcia dodatkowe itp.” – wskazuje minister Elżbieta Rafalska.
To jednak niejedyne zmiany. Projekt, który znajduje się właśnie w konsultacjach społecznych, zakłada m.in. wprowadzenie szczególnego 3-miesięcznego terminu – liczonego od dnia urodzenia dziecka – na złożenie wniosku o świadczenie wychowawcze na nowonarodzone dziecko. Złożenie wniosku w tym czasie będzie gwarantowało przyznanie świadczenia z wyrównaniem od dnia narodzin dziecka. Proponowane jest też wprowadzenie rozwiązania pozwalającego na przyznanie – z zachowaniem ciągłości – świadczenia wychowawczego drugiemu z rodziców dziecka w przypadku śmierci rodzica, któremu świadczenie zostało przyznane lub który zmarł przed rozpatrzeniem złożonego wniosku. „Obecnie, w takiej sytuacji z dniem śmierci jednego z rodziców prawo do przyznanego świadczenia wygasa, gdyż jest to świadczenie osobiste, niezbywalne i niepodlegające dziedziczeniu” – tłumaczy szefowa resortu rodziny.
Zmianie ulegnie też okres świadczeniowy, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego. Od 2021 r. znacząco przesunięty zostanie moment składania wniosków – z lipca na luty, a także sam okres świadczeniowy – dzisiaj jest to październik-wrzesień, a proponowany to czerwiec-maj. W 2019 r., podobnie jak w latach poprzednich, wnioski składać można online od 1 lipca, a drogą tradycyjną – od 1 sierpnia. Złożenie wniosku do końca września br. gwarantuje przyznanie świadczenia z wyrównaniem od 1 lipca br. Znacznie uproszczone, na wzór działania programu „Dobry start”, zostaną też procedury związane ze składaniem wniosków i wydawaniem decyzji.
„Mamy zabezpieczone pieniądze na ten cel” – zapewnia minister Elżbieta Rafalska. „W tym roku będzie to ok. 9,6 mld zł dodatkowych środków w budżecie programu 'Rodzina 500+’. W latach kolejnych dodatkowy koszt finansowania programu bez kryterium dochodowego wyniesie ok. 20 mld zł. W sumie będzie to 41 mld zł rocznie” – dodaje.
Objęcie wszystkich dzieci świadczeniami z programu „Rodzina 500+” spowoduje wzrost wydatków z budżetu państwa na rzecz rodzin do poziomu ok. 4 proc. PKB. Będzie to wzrost o 125 proc. wskaźnika udziału wydatków na politykę rodzinną w PKB w stosunku do wydatków z roku 2015. Poziom wydatków na politykę rodzinną stawia Polskę w samej czołówce państw europejskich i jest dowodem na to, że wsparcie rodzin jest priorytetem Rządu.