6 grudnia w Kościele katolickim przypada wspomnienie Świętego Mikołaja, biskupa Miry, który zasłynął z bezinteresownej pomocy potrzebującym. Rozdał także swój majątek biednym. Stąd wziął się zwyczaj mikołajek, czyli wręczania prezentów i drobnych upominków właśnie 6 grudnia.
Święty Mikołaj, żyjący na przełomie III i IV wieku, jest otaczany czcią przez wiernych Kościoła katolickiego i prawosławnego. Był biskupem Miry, portowego miasta w dzisiejszej Turcji. Znana jest historia o niesprawiedliwie uwięzionych oficerach uwolnionych za jego wstawiennictwem czy o trzech ubogich pannach wydanych za mąż dzięki ofiarowanym przez niego posagom. Święty Mikołaj zmarł 6 grudnia między 345 a 352 rokiem.
Jego relikwie znajdują się w Bari we Włoszech. Przywieźli je z Miry w 1087 roku włoscy marynarze, chroniąc przed muzułmanami. Świętego Mikołaja, oprócz katolików, wspominają także inni chrześcijanie, jednak część z nich, zgodnie z kalendarzem juliańskim, w innym terminie – 19 grudnia. Przedstawia się go tradycyjnie w stroju biskupim, z trzema złotymi kulami symbolizującymi dary.
Współczesny wizerunek Mikołaja – starszego mężczyzny w czerwonym kożuchu i z długą białą brodą – ma stosunkowo krótką historię, która sięga lat 30. XX wieku. Został stworzony przez amerykańskiego rysownika Huddona Sundbloma do reklam koncernu Coca-Cola. Najbardziej charakterystyczny element stroju Mikołaja – czerwona czapka z białym pomponem – stała się jednym z komercyjnych symboli świąt Bożego Narodzenia.
W Polsce Święty Mikołaj był dawniej bardzo popularny. Obecnie jest w naszym kraju blisko 330 kościołów pod jego wezwaniem. Najokazalsze z nich znajdują się w Gdańsku i Elblągu. Z kolei największe polskie sanktuarium św. Mikołaja zbudowano w Pierśćcu na Śląsku Cieszyńskim. W ołtarzu umieszczono relikwie świętego, które w latach 60 ubiegłego wieku przywiózł z Bari kardynał Bolesław Kominek.
Zwyczaj wręczania dzieciom prezentów
Zwyczaj wręczania dzieciom prezentów powstał w średniowieczu. Zaczął się od udzielania stypendiów i zapomóg przez szkoły mające za patrona św. Mikołaja. Z upływem lat przekształcił się w obdarowywanie prezentami dzieci, a także wszystkich członków rodzin. W XV wieku istniał już zwyczaj budowania „łódeczek św. Mikołaja”, w które miał on składać prezenty. Z czasem łódeczki zastąpiły buty i skarpety, a w regionach protestanckich były to też adwentowe talerze z darami.
Współczesne mikołajki łączą tradycję chrześcijańską ze świecką, Mikołaj w XIX i XX wieku zmienił się w baśniową postać, wykorzystywaną w kulturze masowej. W 1823 roku w Stanach Zjednoczonych ukazał się poemat Clementa Clarka Moore’a „Noc wigilijna”, który stał się klasyką krajów anglosaskich. Santa Claus miał w nim zaprzęg złożony z ośmiu reniferów. Zwierzęta potrafiły wspinać się po murze i wjeżdżać na dachy domów. Najbardziej znany, dziewiąty renifer o imieniu Rudolf, z czerwonym świecącym nosem, dołączył do zaprzęgu ponad sto lat później. Opowieść o nim napisał Amerykanin Robert May.